Τι είναι νομικός κίνδυνος στα Open Data

Ο όρος «νομικός κίνδυνος» στα ανοικτά δεδομένα αναφέρεται στην πιθανότητα να δημιουργηθεί παράβαση νόμου ή κανονισμού κατά τη συλλογή, δημοσίευση ή επαναχρησιμοποίησή τους. Οι κίνδυνοι αυτοί δεν είναι θεωρητικοί, αποτελούν πραγματικά εμπόδια που συναντούν οι δημόσιοι φορείς όταν ανοίγουν τα δεδομένα τους. Για παράδειγμα, η δημοσίευση ενός dataset με στοιχεία υγείας χωρίς επαρκή ανωνυμοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε παράβαση του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Αντίστοιχα, η χρήση χαρτών ή φωτογραφιών που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα τρίτων μπορεί να προκαλέσει νομικές αξιώσεις. Ο νομικός κίνδυνος λοιπόν δεν αφορά μόνο τον φορέα που δημοσιεύει, αλλά και τον πολίτη ή επιχείρηση που επαναχρησιμοποιεί δεδομένα χωρίς να γνωρίζει τους όρους. Η πρόβλεψη τέτοιων κινδύνων αποτελεί ουσιαστικά προστασία και για τις δύο πλευρές.

Κατηγορίες νομικών κινδύνων

Προστασία προσωπικών δεδομένων (GDPR):

• Δημοσίευση στοιχείων που επιτρέπουν άμεση ή έμμεση ταυτοποίηση φυσικού προσώπου (π.χ. στοιχεία υγείας, γεωχωρικά δεδομένα μικρής κλίμακας).

• Ελλιπής ανωνυμοποίηση ή απλή ψευδωνυμοποίηση που δεν επαρκεί για την προστασία.

• Ελλιπής εκτίμηση αντικτύπου (DPIA) πριν τη διάθεση.

Πνευματική ιδιοκτησία & δικαιώματα τρίτων:

• Δεδομένα που προέρχονται από χάρτες, φωτογραφίες, βάσεις δεδομένων ή λογισμικά που προστατεύονται από δικαιώματα.

• Χρήση υλικού χωρίς άδεια ή με όρους που δεν συμβαδίζουν με την ανοιχτή διάθεση (π.χ. εμπορική εκμετάλλευση χωρίς δικαίωμα).

Συμβατικές υποχρεώσεις και εμπιστευτικότητα:

• Δεδομένα που έχουν συλλεχθεί βάσει συμβάσεων (π.χ. με ιδιωτικούς φορείς) και περιέχουν ρήτρες μη δημοσιοποίησης.

• Εμπιστευτικά δεδομένα που αφορούν κρατική ασφάλεια ή εμπορικά μυστικά.

Ευθύνη επαναχρησιμοποίησης:

• Ο πολίτης ή η επιχείρηση που επαναχρησιμοποιεί δεδομένα μπορεί να παραβιάσει νόμους αν δεν γνωρίζει τους όρους χρήσης (π.χ. εσφαλμένη εμπορική αξιοποίηση, παράβαση GDPR λόγω συνδυασμού datasets).

Επομένως, ο «νομικός κίνδυνος» στα ανοικτά δεδομένα δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, αλλά μια συγκεκριμένη δέσμη απειλών που πρέπει να αναγνωρίζεται και να αντιμετωπίζεται με εργαλεία πρόληψης, ανωνυμοποίησης, σωστές άδειες και διαρκή παρακολούθηση.