Παραδείγματα – Μελέτες Περίπτωσης
Η θεωρία των νομικών περιορισμών και της συμμόρφωσης γίνεται πολύ πιο κατανοητή όταν μεταφέρεται σε πραγματικά σενάρια. Στην πράξη, κάθε dataset έχει ιδιαιτερότητες και χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση. Ακολουθούν ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα που δείχνουν πώς εφαρμόζονται τα βήματα συμμόρφωσης και πώς τελικά κάποια δεδομένα μπορούν να δημοσιευθούν ως ανοικτά, ενώ άλλα όχι.
Μελέτη Περίπτωσης 1: Μητρώο Δημοτικών Δαπανών
Ένας Δήμος διαθέτει αρχείο με όλες τις δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο έτος. Στο αρχείο αυτό περιλαμβάνονται η ημερομηνία, η κατηγορία της δαπάνης, το ποσό, καθώς και ο Αριθμός Φορολογικού Μητρώου (ΑΦΜ) του προμηθευτή.
Κατά τον έλεγχο συμμόρφωσης, διαπιστώνεται ότι το πεδίο ΑΦΜ αποτελεί προσωπικό δεδομένο όταν αφορά φυσικά πρόσωπα. Συνεπώς, δεν μπορεί να δημοσιευθεί ως έχει. Ο φορέας αποφασίζει να αφαιρέσει το ΑΦΜ, ενώ διατηρεί την επωνυμία νομικών προσώπων (εταιρειών) για λόγους διαφάνειας. Το αποτέλεσμα είναι ένα αρχείο που δείχνει αναλυτικά πού δαπανήθηκαν τα χρήματα του Δήμου, χωρίς να παραβιάζονται προσωπικά δεδομένα. Το σύνολο δημοσιεύεται στο gov.gr/data με άδεια CC BY 4.0, ώστε να μπορούν πολίτες και ερευνητές να το αξιοποιήσουν.
Μελέτη Περίπτωσης 2: Δεδομένα Στάθμευσης ΑμεΑ
Ένας άλλος Δήμος διαθέτει στοιχεία για τις θέσεις στάθμευσης που έχουν θεσμοθετηθεί για άτομα με αναπηρία. Το dataset περιέχει γεωγραφικές συντεταγμένες και περιγραφή θέσης.
Η αξιολόγηση δείχνει ότι το dataset δεν περιέχει προσωπικά δεδομένα, ούτε εμπιστευτικές πληροφορίες. Δεν συντρέχει λόγος περιορισμού, επομένως μπορεί να δημοσιευθεί χωρίς προβλήματα. Μάλιστα, επειδή πρόκειται για πληροφορία που έχει ιδιαίτερη κοινωνική αξία, δημοσιεύεται σε μορφή GeoJSON και παρέχεται και μέσω API για εφαρμογές πλοήγησης. Η άδεια είναι CC0, ώστε να μπορούν όλοι να το επαναχρησιμοποιήσουν ελεύθερα.
Μελέτη Περίπτωσης 3: Δεδομένα Υγείας σε Νοσοκομείο
Ένα νοσοκομείο επιθυμεί να διαθέσει δεδομένα σχετικά με τις επισκέψεις στα εξωτερικά ιατρεία, ώστε να υποστηρίξει ερευνητικές ομάδες και φορείς υγείας. Τα αρχεία περιέχουν όμως ονόματα ασθενών, αριθμούς μητρώου και στοιχεία επίσκεψης.
Η αρχική μορφή του dataset δεν μπορεί να δημοσιευθεί, καθώς περιλαμβάνει ειδικές κατηγορίες προσωπικών δεδομένων. Για να καταστεί αξιοποιήσιμο, ο φορέας προχωρά σε ισχυρή ανωνυμοποίηση: αφαιρούνται όλα τα στοιχεία ταυτοποίησης, οι ημερομηνίες ομαδοποιούνται σε μήνες αντί για συγκεκριμένες ημέρες, ενώ η ανάλυση γίνεται σε επίπεδο τμήματος και όχι για κάθε γιατρό ξεχωριστά. Το αποτέλεσμα είναι συγκεντρωτικά δεδομένα που δείχνουν τον αριθμό επισκέψεων ανά μήνα και ανά ειδικότητα, χωρίς να αποκαλύπτουν ταυτότητες. Αυτά δημοσιεύονται τελικά ως ανοικτά δεδομένα για έρευνα και προγραμματισμό πολιτικών υγείας.
Μελέτη Περίπτωσης 4: Δεδομένα Κυκλοφοριακών Ροών
Το Υπουργείο Μεταφορών διαθέτει μετρήσεις για την κυκλοφορία σε οδικά δίκτυα, με αισθητήρες που καταγράφουν αριθμό οχημάτων ανά λεπτό. Τα δεδομένα αυτά έχουν υψηλή αξία για εταιρείες logistics, εφαρμογές πλοήγησης αλλά και για τους πολίτες.
Δεν περιέχουν προσωπικά δεδομένα, αλλά είναι δεδομένα υψηλής αξίας σύμφωνα με την ευρωπαϊκή Οδηγία. Συνεπώς, δημοσιεύονται με υποχρεωτικό τρόπο, δωρεάν, σε πραγματικό χρόνο και μέσω API. Ο φορέας οφείλει να εξασφαλίσει συνεχή ενημέρωση και αξιοπιστία, ενώ η άδεια χρήσης είναι CC BY, ώστε να αναφέρεται η πηγή σε κάθε εφαρμογή που τα αξιοποιεί.
Μελέτη Περίπτωσης 5: Δεδομένα Σχολικών Επιδόσεων
Μια Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης διαθέτει δεδομένα για τις επιδόσεις μαθητών σε σχολεία. Το dataset περιλαμβάνει βαθμολογίες ανά μαθητή και μάθημα.
Η διάθεση αυτού του dataset σε ατομικό επίπεδο δεν είναι επιτρεπτή, καθώς αφορά ανηλίκους και εμπίπτει στις ευαίσθητες κατηγορίες προσωπικών δεδομένων. Για να καταστούν αξιοποιήσιμα τα στοιχεία, μετατρέπονται σε συγκεντρωτικά στατιστικά: μέσος όρος βαθμολογιών ανά σχολείο, ανά μάθημα και ανά έτος. Έτσι εξασφαλίζεται χρήσιμη πληροφόρηση για την εκπαιδευτική πολιτική χωρίς παραβίαση ιδιωτικότητας. Τα δεδομένα αυτά δημοσιεύονται τελικά ως Open Data με άδεια CC BY.
Συμπέρασμα
Οι μελέτες περίπτωσης δείχνουν ότι κάθε dataset απαιτεί διαφορετική προσέγγιση. Σε άλλες περιπτώσεις η διάθεση είναι άμεση και χωρίς περιορισμούς, σε άλλες απαιτείται ανωνυμοποίηση ή συσσωμάτωση, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η δημοσίευση αποκλείεται εντελώς. Η συμμόρφωση με το νομικό πλαίσιο, επομένως, δεν είναι μια ενιαία φόρμουλα, αλλά μια διαδικασία αξιολόγησης που προσαρμόζεται στο περιεχόμενο και στο σκοπό κάθε συνόλου δεδομένων.
Last updated