Συμμόρφωση με το Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας και την Εμπιστευτικότητα
Πέρα από τους κανονισμούς για την προστασία προσωπικών δεδομένων ή την ψηφιακή διακυβέρνηση, ιδιαίτερα σημαντικό για τη διάθεση ανοικτών δεδομένων είναι και το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας καθώς και οι κανόνες προστασίας εμπιστευτικών πληροφοριών. Αυτές οι δύο διαστάσεις συχνά παραγνωρίζονται, όμως είναι ικανές να δημιουργήσουν σοβαρά νομικά ζητήματα αν δεν ληφθούν υπόψη με την ίδια προσοχή.
Σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο Ν. 2121/1993 για την Πνευματική Ιδιοκτησία, έργα λόγου, τέχνης, επιστήμης, λογισμικό, χάρτες, φωτογραφίες και βάσεις δεδομένων προστατεύονται αυτοδικαίως, χωρίς να απαιτείται καταχώριση. Ο κάτοχος δικαιωμάτων έχει το αποκλειστικό δικαίωμα διάθεσης, αναπαραγωγής, προσαρμογής και δημόσιας χρήσης. Αυτό σημαίνει ότι ένας δημόσιος φορέας δεν μπορεί να δημοσιεύσει δεδομένα που περιέχουν έργα τρίτων, αν δεν έχει ρητά το δικαίωμα διάθεσής τους. Το ίδιο ισχύει για το ειδικό δικαίωμα sui generis επί βάσεων δεδομένων, που προστατεύει τον επενδυτή ο οποίος αφιέρωσε ουσιαστικούς πόρους στη δημιουργία μιας βάσης. Για παράδειγμα, μια βάση δεδομένων που έχει δημιουργηθεί από ιδιωτική εταιρεία μετρήσεων δεν μπορεί να αναρτηθεί αυτούσια από δημόσιο φορέα ως «ανοικτό δεδομένο», εφόσον τα δικαιώματα ανήκουν στον ιδιώτη.
Η συμμόρφωση σε αυτό το επίπεδο σημαίνει ότι κάθε dataset πρέπει να ελέγχεται ως προς την ιδιοκτησία και τα δικαιώματα χρήσης. Αν ο φορέας είναι ο δημιουργός και κάτοχος, τότε μπορεί να το διαθέσει ως ανοικτό δεδομένο, συνοδεύοντάς το από άδεια επαναχρησιμοποίησης. Αν όμως περιέχει στοιχεία τρίτων, τότε υπάρχουν δύο δρόμοι: είτε εξασφαλίζεται η άδεια χρήσης από τον δικαιούχο, είτε αφαιρούνται τα προστατευμένα στοιχεία. Ο νομικός έλεγχος σε αυτό το σημείο είναι καθοριστικός, διότι αποτρέπει ενδεχόμενες αγωγές ή οικονομικές διεκδικήσεις κατά του φορέα.
Παράλληλα, εξίσου κρίσιμο είναι το ζήτημα της εμπιστευτικότητας και του απορρήτου. Η δημόσια διοίκηση διαχειρίζεται τεράστιο όγκο πληροφοριών που έχουν παραδοθεί με όρους εμπιστευτικότητας, είτε από ιδιώτες είτε στο πλαίσιο συμβατικών σχέσεων. Αυτές οι πληροφορίες μπορεί να αποτελούν εμπορικά ή βιομηχανικά μυστικά, τεχνικά σχέδια, στρατηγικά δεδομένα επιχειρήσεων ή στοιχεία που σχετίζονται με επαγγελματικά απόρρητα όπως το στατιστικό, το ιατρικό ή το φορολογικό απόρρητο. Η δημοσιοποίησή τους χωρίς εξουσιοδότηση θα συνιστούσε παραβίαση εμπιστευτικότητας και πιθανώς αθέμιτο ανταγωνισμό.
Η πρακτική συμμόρφωση εδώ σημαίνει ότι κάθε dataset πρέπει να ελέγχεται ως προς το αν περιέχει στοιχεία που έχουν παρασχεθεί με όρους εμπιστευτικότητας ή που προστατεύονται από ρήτρες συμβάσεων. Εάν διαπιστωθεί ότι ισχύει κάτι τέτοιο, τα δεδομένα αυτά πρέπει να εξαιρούνται από τη διάθεση ή να δημοσιεύονται σε μορφή που δεν αποκαλύπτει τις κρίσιμες λεπτομέρειες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να εφαρμοστούν τεχνικές μερικής διάθεσης (redaction ή aggregation), ώστε να διατηρείται η αξία της πληροφορίας χωρίς να παραβιάζεται το απόρρητο.
Παράδειγμα Εφαρμογής
Ένα υπουργείο διαθέτει στοιχεία για τις άδειες λειτουργίας εργοστασίων. Στο dataset περιλαμβάνονται τα τεχνικά σχέδια εγκαταστάσεων και οι ακριβείς μέθοδοι παραγωγής που έχουν υποβληθεί από τις επιχειρήσεις. Αυτά τα στοιχεία θεωρούνται εμπορικά μυστικά και δεν μπορούν να δημοσιευθούν ως έχουν. Για να συμμορφωθεί, ο φορέας επιλέγει να αφαιρέσει τα τεχνικά σχέδια και να δημοσιεύσει μόνο τα βασικά στοιχεία της άδειας: επωνυμία εταιρείας, γεωγραφική τοποθεσία, ημερομηνία έκδοσης άδειας και κατηγορία δραστηριότητας. Έτσι, οι πολίτες έχουν πρόσβαση στην ουσία της πληροφορίας χωρίς να παραβιάζονται τα δικαιώματα ή τα μυστικά των επιχειρήσεων.
Συνοψίζοντας, η συμμόρφωση με το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και τους κανόνες εμπιστευτικότητας διασφαλίζει ότι τα ανοικτά δεδομένα παραμένουν πράγματι ανοικτά και νόμιμα. Αποτρέπει τον κίνδυνο νομικών συγκρούσεων και προστατεύει την αξιοπιστία της δημόσιας διοίκησης. Για τον λόγο αυτό, αποτελεί απαραίτητο και αναπόσπαστο βήμα σε κάθε διαδικασία διάθεσης δεδομένων
Last updated