Συμμόρφωση με την Οδηγία (ΕΕ) 2019/1024 – Open Data Directive

Η Οδηγία για τα Ανοικτά Δεδομένα (2019/1024/ΕΕ) αποτελεί το βασικό ευρωπαϊκό νομοθέτημα που καθιερώνει την αρχή της ελεύθερης διάθεσης των πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Ο στόχος της είναι διπλός: αφενός να ενισχύσει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία των δημόσιων φορέων απέναντι στους πολίτες, και αφετέρου να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες οικονομικής ανάπτυξης και καινοτομίας μέσα από την επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων.

Η πιο κεντρική της διάταξη είναι η αρχή του «Open by default». Αυτό σημαίνει ότι τα δεδομένα που παράγονται από δημόσιους φορείς θεωρούνται εκ προοιμίου ανοικτά, εκτός αν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος εξαίρεσης. Η υποχρέωση απόδειξης μετατοπίζεται πλέον στον φορέα: δεν χρειάζεται να αιτιολογήσει γιατί θα ανοίξει τα δεδομένα, αλλά γιατί δεν μπορεί να το κάνει. Με αυτόν τον τρόπο, η κουλτούρα της διαφάνειας και της λογοδοσίας γίνεται θεμέλιο της καθημερινής λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στα σύνολα υψηλής αξίας (High-Value Datasets). Πρόκειται για δεδομένα που αναγνωρίζεται ότι έχουν μεγάλη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική σημασία. Περιλαμβάνουν πληροφορίες από τομείς όπως οι μεταφορές (δρομολόγια λεωφορείων, δεδομένα κυκλοφορίας), τα γεωχωρικά δεδομένα (χάρτες, γεωγραφικές βάσεις), τα δεδομένα παρατήρησης της γης, τα στατιστικά στοιχεία, τα δεδομένα επιχειρήσεων και τα περιβαλλοντικά δεδομένα. Σύμφωνα με την Οδηγία, τα δεδομένα αυτά πρέπει να είναι διαθέσιμα δωρεάν, σε μορφές που μπορούν να διαβαστούν αυτόματα από μηχανές, και να παρέχονται μέσω διασυνδεδεμένων API, ώστε να ενσωματώνονται σε εφαρμογές και υπηρεσίες με το μικρότερο δυνατό κόστος.

Η συμμόρφωση με την Οδηγία απαιτεί από τον φορέα να υιοθετήσει συγκεκριμένες πρακτικές. Αρχικά, πρέπει να βεβαιωθεί ότι το dataset που πρόκειται να διαθέσει δεν περιέχει δεδομένα που προστατεύονται από άλλους κανονισμούς (όπως ο GDPR ή το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας). Στη συνέχεια, είναι αναγκαίο να μετατρέψει τα δεδομένα σε ανοικτή και μηχαναγνώσιμη μορφή.

Επιπλέον, κάθε σύνολο πρέπει να συνοδεύεται από σαφή και κατανοητή άδεια επαναχρησιμοποίησης. Οι πιο διαδεδομένες επιλογές στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι άδειες Creative Commons CC BY 4.0, που επιτρέπουν την ελεύθερη χρήση με την υποχρέωση αναφοράς της πηγής, και η CC0, που απελευθερώνει πλήρως τα δεδομένα χωρίς καμία νομική δέσμευση. Η επιλογή της άδειας πρέπει να είναι συμβατή με το νομικό πλαίσιο του φορέα και να είναι εμφανής τόσο στο ίδιο το dataset όσο και στα συνοδευτικά του μεταδεδομένα.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής της Οδηγίας αποτελεί η διάθεση δεδομένων δρομολογίων αστικών συγκοινωνιών. Οι πληροφορίες αυτές δεν περιέχουν προσωπικά δεδομένα, έχουν υψηλή χρησιμότητα για την κοινωνία και εντάσσονται στα σύνολα υψηλής αξίας. Έτσι, οι επιχειρήσεις μπορούν να δημιουργούν εφαρμογές κινητικότητας, οι πολίτες να ενημερώνονται σε πραγματικό χρόνο για τις αφίξεις λεωφορείων, και η διοίκηση να βελτιώνει τη διαχείριση του συγκοινωνιακού δικτύου.

Η συμμόρφωση με την Οδηγία 2019/1024 δεν είναι μόνο θέμα τήρησης μιας υποχρέωσης. Είναι και ένα εργαλείο για την ενίσχυση της καινοτομίας και για την ανάπτυξη της οικονομίας δεδομένων. Οι δημόσιοι φορείς που υιοθετούν τις αρχές της Οδηγίας συμβάλλουν σε μια πιο ανοιχτή κοινωνία, όπου η πληροφορία αποτελεί κοινό αγαθό και μοχλό ανάπτυξης.